سد کرخه بر روی رود کرخه در استان خوزستان بسته شده است. سد کرخه یکی از بزرگ‌ترین سدهای خاکی دنیا و بزرگ‌ترین سد خاکی ایران و خاورمیانه است. این سد بر رودخانه کرخه در ۲۲ کیلومتری شمال غربی شهرستان اندیمشک در استان خوزستان ساخته شده است.
مشخصات نیروگاه کرخه
- ظرفیت نیروگاه : ۴۰۰ مگاوات
- تعداد واحدها: ۳ واحد
رودخانه کرخه از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوههای زاگرس در نواحی غرب و شمال غرب کشور سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود ۹۰۰ کیلومتر در امتداد شمال به جنوب، سرانجام در مرز مشترک ایران و عراق به مرداب هورالعظیم می‌رسد. رودخانه کرخه پس از رودخانه‌های کارون و دز سومین رودخانه بزرگ ایران از نقطه نظر آبدهی محسوب می‌شود. حوزه آبریز رودخانه کرخه به وسعت حدود ۴۳ هزار کیلومتر مربع، بین ۴۶ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است و شامل استانهای همدان، کرمانشاه، کردستان، ایلام، لرستان و خوزستان می‌باشد.
سرشاخه‌های اصلی تشکیل دهنده رودخانه کرخه، رودخانه‌های سیمره، کشکان، قره سو، گاماسیاب و چرداول هستند. یکی از مشخصه‌های طبیعی رودخانه کرخه احتمال وقوع سیلاب و خطرات ناشی از آن است.
سد مخزنی و نیروگاه برقآبی کرخه در فاصله34 کیلومتری شمال غرب دزفول در استان خوزستان ( در جنوب غربی ایران ) احداث گردیده‌است. این پروژه عظیم در ۴۸ درجه و ۷/۸ دقیقه طول شرقی و نیز ۳۲ درجه و ۲۹/۶ دقیقه شمال در منطقه کرخه واقع شده‌است. رودخانه کرخه در بالادست محور سد ۹۰ درجه تغییر جهت داده و در نتیجه دریاچه سد در سمت راست محور سد واقع گردیده‌است.
اهداف پروژه کرخه
تأمین و تنظیم آب جهت آبیاری ۳۲۰ هزار هکتار از أراضی پایین دست، دشتهای پای پل (اوان – ارایض – دوسالق و باغه) و همچنین دشتهای حمیدیه، قدس، دشت آزادگان، دشت عباس، فکه و عین خوش واقع در شمال غربی و غرب استان خوزستان تولید انرژی برقابی به میزان ۹۳۴ گیگا وات ساعت در سال کنترل سیلهای مخرب رودخانه و جلوگیری از خسارات ناشی از آن
زمین‌شناسی سد کرخه
سد مخزنی کرخه در حاشیه جنوب غربی بخش چین خورده رشته کوههای زاگرس قرار گرفته‌است. تپه و بلندیهای منطقه از کنگلومرای سازند بختیاری و رسوبات نرم سازند آغاجاری تشکیل شده‌است بخش عمده بالادست و ناحیه مخزن از سازند آغاجاری تشکیل یافته که از تناوب لایه‌های ماسه سنگ و گل سنگ تشکیل شده‌است و به سمت بالا دارای لایه‌های میکرو کنگلومرایی است. قسمت بالایی این سازند را بخش لهبری تشکیل می‌دهد که تناوبی از ماسه سنگ و گل سنگ می‌باشد و وضعیت مناسبی را برای ایجاد سفره‌های تحت فشار، پدید آورده‌است. بخش پایین دست دریاچه تا محور سد را کنگلومرای بختیاری با سیمان ضعیف تشکیل می‌دهد. کنگلومرای بختیاری به دو واحد سنگی BK۱ و BK۲ تقسیم شده‌است که توسط یک لایه گل سنگی از هم جدا شده‌اند. واحد BK۱ بخش پایین سازند بختیاری را تشکیل می‌دهد و علاوه بر لایه‌های گل سنگی دارای عدسی‌های ماسه سنگی نیز می‌باشد. واحد BK۲، بخش بالایی سازند بختیاری را بوجود می‌آورد که متشکل از کنگلومرای یک پارچه با عدسی‌های ماسه سنگی و گل سنگی است.
ناحیه مورد مطالعه در پلاتفرم عربی واقع است. ساختگاه سد و دریاچه آن در قسمت شمال فروافتادگی دالپری قراردارد. شیب لایه‌ها ۱۲-۷ درجه در منتهی الیه دریاچه و ۴-۳ درجه در نزدیکی ساختگاه می‌باشد. نظر باینکه شیب لایه بندی‌ها کم و نا پیوستگی‌ها نیز نادر می‌باشند، زمین لغزه‌ای در حاشیه دریاچه آتی مشاهده نشده‌است . ریزش در شیروانی‌های کنگلومرایی دریاچه محتمل است ولی روند آن آهسته و مداوم پیش بینی شده و ایمنی سازه‌های هیدرولیکی را به مخاطره نخواهد انداخت.
مخزن سد (دریاچه)
- حجم مخزن در ترازبهره برداری۲۲۰ متر:۸/۵۳۴۶میلیون مترمکعب (قبل از رسوبگذاری)
- حجم مخزن در حداقل تراز بهره برداری (تراز ۱۶۰ متر) : ۴۳۰ میلیون مترمکعب
- حجم مفید مخزن : ۸۱/۳۹۰۳ میلیون مترمکعب (بعد از رسوب گذاری)
- حجم غیر مفید مخزن : ۱۴۴۳ میلیون مترمکعب
- تراز آب در هنگام وقوع سیل حداکثر (P.M.F) : ۷/۲۳۰ متر
- مساحت دریاچه در تراز بهره برداری ۲۲۰ متر : ۴۷/۱۶۲ کیلومتر مربع
- طول دریاچه در تراز بهره برداری ۲۲۰ متر : حدود ۶۰ کیلومتر