شهرستان علي آباد كتول :
اين شهرستان در حدود 40 كيلومتري شرق شهرستان گرگان واقع شده و با وسعتي در حدود 1160 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 139129 نفر، از شمال به شهرستان هاي آق قلا و گنبد كاووس، از جنوب به استان سمنان و رشته كوههاي البرز، از شرق به شهرستان راميان و خان ببين واز غرب به شهرستان گرگان محدود است. برپايه آخرين تقسيمات كشوري شهرستان علي آباد شامل دو شهر علي آباد و فاضل آباد، دو بخش مركزي و كمالان، چهار دهستان ( كتول، زرين گل، شيرنگ عليا و استرآباد ) و 68 روستا است. اين شهرستان در سال 1357 از شهرستان گرگان جدا و مستقل گرديد.
آب و هواي اين شهرستان با توجه به موقعيت طبيعي آن شامل معتدل خزري ، سرد كوهستاني و نيمه بياباني است. اين شهرستان درحدود 90 هزار هكتار جنگل با گونه هايي از درختان نمدار ، توسكا ، بلوط دارد. ارتفاعات در جنوب شهر علي آباد قرار داشته و مهمترين آنان كوههاي شاهوار، چلچلي، زردكمر وزيلان است. همچنين رودهاي بزرگ وكوچكي در اين شهرستان جاري هستند. رودهاي زرين گل، كبودوال، محمدآباد و جادره از مهمترين رودهاي علي آباد مي باشند. كه تمامي آنان به رود گرگان مي ريزند.
در كتاب سياسي، اجتماعي كتول ( نوشته محمد ابراهيم نظري ) ، واژه كتول از دو واژه اوستايي كته (kate ) و اول ( eul) تشكيل شده است .«كته » به معناي جا ومكان و «اول » به معناي شيب و دره و گودال است وكتول به مجموعه آبادي هايي گفته مي شود كه در درون دره و كوه قرار دارند . عقيده ديگر براين است كه « كتول » نام يك طايفه مي با شد و اين نام بعد از مهاجرت عده اي از امراء و بزرگان لشكري سيستاني به اين منطقه در اواخر دوره صفويه رايج گرديد. چنانكه قسمتي از قشون استرآباد را در زمان شاه طهماسب دوم ( 1135 –1144 ه . ق ) دسته كتول تشكيل مي داد در اوايل دوره قاجاريه كتول به 18 تيره اصلي تقسيم مي گرديد. در دوران ناصرالدين شاه، كتول يكي از 6 بلوك ناحيه استرآباد بود.
علي آباد فعلي همزمان با سكونت و حاكميت علي محمد خان به لحاظ اقتصادي و اجتماعي توسعه فزاينده اي يافت در اين گزارش تاريخي به سال 1327 ه . ق ( 1288 ه . ش ) علي آباد كتول اينگونه توصيف شده است :
علي آباد حاكم نشين كتول است . عمارت بسيار بزرگ علي محمد خان مفاخرالملك درآن است كه ديوانخانه و حياطهاي متعدد و حمام و اصطبل به سبك جديد ساخته شده است. مردمانش جنگي و نسبت به كلانتر خود مطيع هستند اينها با طايفه دوجي و يموت ( تركمن ) همسايه هستند »
در حال حاضر اقوام بومي و مهاجر متعددي در شهرستان علي آباد زندگي مي كنند كه از ميان آنها مي توان به سيستاني ، بلوچ ، تركمن ، آذري ، شاهرودي، كاشمري و سبزواري اشاره نمود. كشاورزي ركن اصلي اين مردم را تشكيل مي دهد. و محصولات اين ناحيه شامل پنبه، دانه هاي روغني، توتون و صيفي جات است. زبان اصلي مردم ، فارسي به گويش كتول است . اقوام مهاجر به زبان و گويش مخصوص به خود تكلم مي نمايند.
از صنايع دستي اين شهرستان مي توان از پالاندوزي ، خورجين دوزي ، قالي بافي ، نمد مالي ، چادرشب بافي ، ابريشم بافي و توليد پارچه هاي پشمي معروف به چوخا نام برد .
شهرستان علي آباد كتول به سبب دارابودن منابع و چشم اندازهاي طبيعي زيبا و متنوع همچون ارتفاعات ييلاقي ، پارك جنگلي ، آبشارها، رودخانه ها، تفرجگا هها، دهكده هاي ييلاقي در كنار آثار ابنيه و محوطه تاريخي و فرهنگي ارزشمند، زمينه هاي بسيار مساعدي به منظور جلب گردشگر و معرفي جاذبه هاي طبيعي ، تاريخي و فرهنگي به مسافران را دارا مي باشد .
مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي : در حال حاضر تعداد آثار تاريخي و فرهنگي در شهرستان علي آباد كتول كه در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است 35 اثر مي باشد . مهمترين آنان عبارتند از :
پل تاريخي رضا شاهي، امامزاده هارون بن موسي، امامزاده الازمن و معصوم آباد، امامزاده سليمان ( ساوركلاته ) مسجد محمديه، كاخ قديمي الله يار خان، تپه هاي تاريخي ياس تپه، نرگس تپه، تپه قلي، شغال تپه، سرخ تپه تپه پيچك محله ، پلنگ تپه، ازدارتپه، بوزاوغلان تپه، تپه زينب، تپه جان بي بي، شور تپه شرقي غربي، چغندرتپه غربي و شرقي، يونس تپه، گلبن تپه، تپه نوران .
جاذبه هاي طبيعي :
پارك جنگلي كبودوال، دهكده هاي ييلاقي و كوهستاني ( افراتخته ، زرين گل و سياه مرزكوه )، آبشار كبودوال، ذخيره گاه جنگلي ( افراتخته، پونه آرام، الستان، زرين گل و سوركش )، دره تشنه كلان.