شهر تاریخی حریره جزیره کیش بقايايى در مرکز ساحل شمالى جزيره قراردارد كه به احتمال بسيار قوى به دوره ساسانيان و اوايل دوره اسلامى بر مى گردد . اين بقايا در وسعتى بالغ بر سه کيلومتر مربع ، بازگو کننده اين مطلب است که روزگارى شهرى بزرگ و اباد در اين منطقه وجود داشته و جمعيت کثيرى را در خود جاى مى داده است.
آن چه امروز از اين شهر بر جاى مانده حجمى از معمارى شهرى است اما کمتر و به ندرت طاق ها و پوشش ها و سقف ها سالم برجاى مانده است جز پاره اى موارد که پوشش هاى طاقى شکل سنگى از گزند تخريب در امان مانده است.بقاياى شهر حريره در امتداد ساختمانهاى بندرگاه و دفاتر آن ، قابل ديدن است. طبق نظر سازمان ميراث فرهنگى ، شهر حريره هشتصد سال قدمت دارد.
حمام حريره کیش
حمام در ناحيه شمال غربى خانه اعيانى و با فاصله تقريبى 30 مترى از آن ، دومين بخش از محوطه حريره قرار دارد . اين بخش شامل حمامى است با صحن هاى متعدد و حصار آن با مساحتى تقريبى 500 متر مربع .
به نظر مى رسد اين حمام در نوع خود از قديمى ترين حمام هاى ايران باشد كه طى كاوش هاى باستان شناسى كشف و شناخته شده است . بناى حمام از سنگ هاى قلوه آهكى و مرجانى و ساروج ساخته شده و داراى فضاهاى مختص از جمله گرمخانه ، محل تنظيف ، خزينه ، سربينه مى باشد .
در كف گرمخانه هنگام كاوش ، قطعات سفالى ساده و لعابدار از دوره تاريخى ( ايلخانى و تيمورى ) مى باشد و دليل عمده آن وجود دو خزينه با اختلاف سطح 5/1 متر است كه خزينه قديم تر آن در لايه زيرين قرار دارد و توسط خزينه جديد بريده شده است .
قطعات سفالى ساده دوره ايلخانى كشف شده مربوط به ظروفى است كه در حمام استفاده مى شده است .
با توجه به ظرفيت محدود حمام كه يك حمام كوچك و خصوصى است و با در نظر گرفتن ديوار بيرونى سراسرى كه تا مجموعه عمارت اعيانى كه در جنوب شرقى حمام و بر فراز تپه اى بلند قرار گرفته ، امتداد يافته است به نظر مى رسد كه اين بنا حمامى خصوصى بوده و به صاحب مجموعه اعيانى تعلق داشته است .
در منتهى اليه بخش شمالى شهر حريره ، كنار ساحل بلند صخره اى و با فاصله كمى از دريا ، پستى و بلندى ها ادامه دارد ، كه بقاياى ديوارها ، چاه ها و كانال هاى آب در آن نظر بيننده را به سوى خود جلب مى كند . در ايتدا تصور مى شد كه اين آثار هيچ ارتباطى به هم ندارند و فقط مى شد حدس زد كه اين آثار قسمتى از شهر قديم حريره بوده و به نوعى با فعاليت هاى دريايى ارتباط دارند .
در مجاورت اين آثار ، و در كنار ساحل صخره اى كه تقريباً چهار تا پنج متر از سطح دريا بلندتر است و قسمتهاى زيادى از آن به مرور زمان به دريا ريخته ، تعدادى چاه و پلكانى كه راه به دريا دارد و حفر شده است . قطر دهانه چاه ها اغلب دو متر است و عمق آن تا سطح درياست .
در كناره ساحل شهر حريره و در مجاورت مجموعه صنعتى ، شش چاه و يك پلكان سنگى در بيرون مجموعه و چهار چاه در داخل مجموعه كه در حين حفارى ديده شد وجود دارد .
اين چاه ها به كانال هاى زيرزمينى راه مى بايد كه دهانه آنها در مقطع ساحل صخره اى مثل دريچه اى رو به دريا باز مى شود . اين كانال هاى افقى و زيرزمينى چاه ها را در گوشه و كنار مجموعه صنعتى و جتى داخل اتاق ها و راهروها هم حتى مى توان ديد . عملكرد اين مجموعه جالب چندان مشخص نيست . ولى آنچه مسلم است ارتباط مستقيم با فعاليت هاى صيادى و صيد ماهى ، مرواريد و مرجان داشته و براى دسترسى آسان تر به دريا ساخته شده است .
در دهانه خليجى كه در سمت شرق اين مجموعه قرار گرفته توده هاى صدف ها و گوش ماهى هاى شكار شده را مى توان ديد كه نشانه ى فعاليت هاى صيادى مخصوصاً صيد مرواريد در گذشته است .
اتاق هايى با كف شيار دار حريره :
يكى از فضاهاى جالب توجه مجموعه صنعتى شهر حريره ( اتاق با كف شيار دار ) است .
اين اتاق كف كاملاً عجيب و ناشناخته اى داشته به اين معنى كه با شيب ملايم از شمال به جنوب امتداد مى يافت و كف آن به صورت در اصطلاح گرده ماهى (اصطلاح بومي) و يا بالشتك با ملاتى از نوع تركيب پودر سنگ هاى مرجانى و آهك و نوعى ساروج شكل گرفته بود .
اين ويژگى در هيچ يك از محوطه ها و تپه هاى باستانى و تاريخى و اسلامى ايران كشف و شناخته شده نيست . وقتى از چند نفر از مركز پرورش صيد مرواريد كيش در مورد اين نوع معمارى پرسيده شده ، چنين نظر دادند اين عنصر معمارى كه با شيبى ملايم به حوضچه اى كوچك با ابعاد 1×1متر يا 1×5/2 مترو عمق نيم متر ختم مى شود ، ارتباط با فعاليت هاى صيد مرواريد دارد و در سطح آنها صدف ها را خشك كرده و به آب مى بسته اند تا مرواريد هاى ريز را نيز بتوان به دست آورد .
اما اگر چنين بود مى بايست آثار و بقاياى صدف ها در سطح اين شيارها و يا در حوضچه ها باقى مانده باشد ، اما چنين نيست .
سرانجام با نظرخواهى از باستان شناسان ، آقاى رمى بوشارلا ، باستان شناس فرانسوى كه تجربه و سابقه كار ممتد در ايران و امارات متحده عربى دارد ، نظر دارد كه اين تأسيسات صرفاً جهت استحصال (حاصل)شيره خرما بوده و نمونه اى از آن در كاوش هاى وى در امارات به دست آمده است .
شايد اگر به مردم بومى جزيره كيش مراجعه مى شد ديگر فضاى اين اتاق آنقدر عجيب و ناشناخته نبود
در يكى از بازديدهايى كه توسط هيئت علمى و به راهنمايى بوميان انجام شد يكى از بوميان اظهار داشت كه تا قبل از تخريب خانه هاى ماشه ، انبارهايى با كف جوى و پشته – نظير آنچه كه هم اكنون در بخش كارگاهى شهر حريره ديده مى شود – در اغلب خانه هاى بزرگ وجود داشت و از اين انبارها براى نگهدارى خرما استفاده مى شد.
بنا به گفته بعضى ها اين خرما ها بر روى هم انياشته و فشرده مى شد و به وسيله راه هاى كوچكى به صورت راه آب شيره به طرف خمره هاى بزرگى كه در زير اين راه آبها قرار مى دادند منتقل شده و شيره خرما جمع آورى مى شد .