باغ چهل ستون که بالغ بر ۰۰۰‚۶۷ مترمربع مساحت دارد، در دورهٔ شاه عباس اول احداث شده است و در وسط اين باغ، عمارت چهل ستون قرار گرفته است.
در زمان سلطنت شاه‌عباس دوم، در بناى فوق تغييرات کلى داده شده، و تالار آينه، تالار هجده ستون، دو اتاق بزرگ شمالى و جنوبيِ تالار آينه، ايوان‌هاى طرفين سرسراى پادشاهى و حوض بزرگ مقابل تالار با کليهٔ تزئينات نقاشى، آينهکارى، کاشى‌کارى ديوارها و سقف‌ها به آن افزوده شده است. قسمت‌هاى جالب و ديدنى کاخ چهل ستون به شرح زير است:
– سقف باشکوه نقاشى شدهٔ تالار هجده ستون و سقف آينهکارى تالار آينه و مدخل آينهکارى تالار جلوس شاه‌عباس دوم.
– ستون‌هاى عظيم تالارهاى هجده ستون و تالار آينه.
– شيرهاى سنگى چهار گوشهٔ حوض مرکزى تالار و ازاره‌هاى مرمرى منقش اطراف که معرف صنعت حجارى دورهٔ صفويه است.
– تزئينات عالى طلاکارى سرسراى پادشاهى و اتاق‌هاى طرفين تالار آينه و تابلوهاى بزرگ نقاشى تالار پادشاهى که تصوير شاهان صفوى را نشان مى‌دهد.
– تصويرى از شاه‌عباس اول با تاج مخصوص و مينياتورهاى ديگرى در اتاق گنجينه که در مرمت سال‌هاى ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشيدى از زير گچ خارج شده است.
– آثار پراکنده‌اى از دوران صفويه مانند سردر «مسجد قطبيه» و سردرهاى «زاويه در کوشک» و آثارى از «مسجد درب جوباره» يا «پير پينه‌دوز» و «مسجد آقاسي» که بر ديوارهاى ضلع غربى و جنوبى باغ نصب شده است.
کاخ چهل ستون به موجب اشعارى که در جبههٔ تالار از زير گچ خارج شده به «مبارک‌ترين بناهاى دنيا» تشبيه شده و به حساب حروف ابجد، در سال ۱۰۷۵ هجرى قمرى و در پنجمين سال سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است.
شيرها و مجسمه‌هاى سنگى اطراف حوض و داخل باغچه‌ها، تنها آثارى است که از دو قصر باشکوه ديگر دورهٔ صفوي؛ يعنى آينه‌خانه و عمارت سرپوشيده باقى مانده و بعدها به اين محل منتقل شده است.
اگرچه انعکاس ستون‌هاى بيست‌گانهٔ تالارهاى چهل ستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهل ستون را القا مى‌کنند؛ ولى در حقيقت واژهٔ چهل در نام اين عمارت، نشانهٔ کثرت است و وجه تسميهٔ عمارت مزبور به علت تعدد ستون‌هاى آن است.
گالري عكس كاخ چهل ستون (عكاس امير حسين جمالي)
