مسجد دومناره مسجد دو مناره واقع در محلهٔ میان قلعه سقز و در دامنه یگانه تپه تاریخی داخل شهر، یعنی نارین قلعه، ودر واقع در بافت قدیم شهر در خیابان امام خمینی ودر پشت حسینیه قرار دارد . این مسجد در محیطی آزاد ساخته شده واز هر چهار طرف باز است . از طرف شمال به یک کوچه سه متری محدود به تپه قلعه نارین وخیابان امام، واز جنوب به محوطهٔ باز حوض خانه راه دارد . در جهت غرب به یک گذر گاه چهار متری، واز طرف شرق نیز به یک کوچه یک متری محدود است . این مسجد در سال ۱۳۸۰ با شماره ثبتی ۲۶۰۰، جزو آثار ملی به ثبت رسید .

بنای مسجد طبق روایات محلی، به زمان شیخ حسن مولان آباد، از عرفای حکیم و ریاضیدان مشهور عصر افشاریه بر می گردد. هنگام عزیمت نادر شاه افشار به بغداد، وی از منطقه سقز عبور کرد وطبق در خواست شیخ حسن مولان آباد برای ساخت مسجدی برای اهالی شهر سقز، نادر شاه دستو ساخت این مسجد را در بافت قدیم شهر سقز داد . در حال حاظر نیز برخی از اهالی منطقه به این مسجد، مسجد شیخ حسن مولان آباد می گویند.

از نشانه‌ها ودلایل صحت این مدعا، این است که در این سفر نادرشاه دو عصای مرصع ویک سفرهٔ منقوش زیبای چرمی را نیز به شیخ حسن هدیه می دهد این وسایل در حال حاظر در قریهٔ مولان آباد، که آرام گاه این عارف عالی مرتبه در آن قرار دارد، نگهداری می‌شود . همچنین یک جلد کلام ا… مجید خطی در مقبره شیخ حسن است، وتاریخ آن به اواخر دوره افشاریه دلالت دارد.

همچنین با توجه به کاشی کاری‌های این مسجد که بیشتر به اواخر افشاریه واوایل زندیه است وخصوصیات آن دوران را دارد، می توان به طور قطع مطمئن شد که بنا مربوط به دوره افشاریه است، ودر دوران‌های بعدی مرمت شده وتعمیرات جزیی در آن صورت گرفته است .

مسجد دو منارهٔ سقز پلانی تقریبا مربع شکل دارد . در ساخت این مسجد، از مصالحی مانند : خشت خام، ملات گل، ستگ‌های لاشه، آجر وچوب استفاده شده است .

ورودی این مسجد در ضلع غربی قرار گرفته است . این در ورودی، سر در آجری با بافت گره چینی آجر وکاشی زرد رنگ دارد؛ که معرف دورهٔ زندیه است . بعد از در ورودی یک دالان ارتباطی، حدود ۳ در ۳٫۵ متر است، که از همین دالان به وسیلهٔ نه پله می توان به پشت بام مسجد رسید . پله‌های این راه ارتباطی، بدین صورت ساخته شده اند که چوبی جهت لبه پله استفاده نموده وبرای ساخت پله‌ها پشت این لبه چوبی را به وسیله سنگ‌های لاشه، خشت خام واندود کاه گل پر کرده اند .

شبستان مسجد دقیقا در ضلع شرقی این دالان قرار دارد، که از طریق درگاه جدا گانه میتوان به آن راه یافت . ابعاد این شبستان ، ۱۰ در ۱۲ متر است . سقف این شبستان با ارتفاع ۲ متر و۸۰ سانتی متر همانند بیشتر مساجد محل – بر روی چهار ستون چوبی تقریبا مدور با سر ستون‌های چوبی، تکیه داده است . پشت بام این مسجد تا سال ۱۳۶۴، کاهگلی بود، که در آن سال با همت اهالی محله اندود کاه گل برداشته وپشت بام بنا آسفالت شد . قطر ستون‌های این بنا در حدود ۳۵ سانتی متر است، که بر پایه ستون‌های سنگی قرار دارند .

در ضلع جنوبی این شبستان وقبل از هر چیزی، محراب مسجد جلب توجه می‌کند . این محراب بافت فدیم خود را که همان طاق هلالی می‌باشد، حفظ کرده است . البته به دلیل این که در سال ۱۳۷۸ همهٔ مسجد گچ کاری مجدد شد، تغییراتی در تزیینات ومشخصه‌های آن به وجود آمد، به طوری که امروزه فقط محرابی هلالی مشاهده می‌شود که بر بالای آن بسم ا.. الرحمن الرحیم با گچ قالب گیری شده است .

در ضلع جنوبی شبستان علاوه بر محراب، دو راه ارتباطی دیگر که دقیقا شکل محراب را دارند، برای راه یافتن به ایوان جلوی مسجد تعبیه شده است ف قطر دیوارهای این مسجد حدود یک متر وهفتاد سانتی متر است، که در ضلع جنوبی وداخل محراب، به وضوح می توان آن را مشاهده کرد . راز استحکام وپایداری بنا از دورهٔ افشاریه تا کنون بدون تردید همیسن ضخامت وبستری دیوارهای ان است . در ضلع شرقی شبستان، شش تاقچه به اندازه‌های متفاوت قرار گرفته است، که برای نگهداری مصحفها ووسایل دیگر مربوط به مسجد استفاده می‌شود . در این ضلع همچنین یک در ارتباطی به اتاق واقع در ضلع شرقی مسجد که برای انباری از آن استفاده می‌شود، تعبیه شده است . در ضلع شمالی در سال ۱۳۷۹ شومینه ای ساختند که بیشتر جنبهٔ تزیینی داشته که البته در حال حاطر دهانهٔ شومینه را بسته اند وبه عنوان لولهٔ بخاری از آن استفاده میکنند . در ضلع غربی شبستان، چهار تاقچه به اندازه‌های متفاوت ساخته شده اند، که همان کار برد تاقچه‌های ضلع شرقی را دارند . تاقچه هایی که از آن‌ها نام برده شد، به دلیل متاخر بودن گچ کاری مسجد، مشخصه‌های بارزی ندارند که بتوان آن را بر شمرد . فقط تاقچه هایی اند معمولی با شکل تقریبا مستطیلی، که البته دیوارهای اضلاع شبستان را از حد یکنواختی بیش از حد خارج کرده اند .

در ضلع غربی مسجد علاوه بر دالان ارتباطی به شبستان اصلی مسجد، دو اتاق دیگر نیز وجود دارد، که در ادوار پیشین، محل سکونت طلبه‌های دینی ومحل درس خواندن آنان بود . در حاط حاظر، کار بری این دو اتاق عوض شده، به طوری که یکی از اتاق‌ها به وضو خانه تبدیل شده واتاق دیگر نیز خالی مانده است . راه ارتباطی به این اتاق‌ها، از داخل شبستان است . از طریق اتاق اول می توان به اتاق دوم راه یافت .

احتمالا، از ایوان جلوی مسجد، به عنوان مصلای تابستانی استفاده می شد . به دلیل این که مسجد همانند اغلب خانه‌های این منطقه بر سطحی شیب دار بنا شده است، معماران اولیه آن برای این که بتوانند مسجد را بر روی سطحی مسطح بنا کنند، مجبور بوده اند در جلوی مسجد سکویی از سنگ‌های لاشه با ارتفاعی در حدود ۴ تا ۴٫۵ متر بنا نمایند، وسپس مسجد را بر روی این سکوی سنگی بنا کنند . ایوان جلوی مسجد، دقیقا بر روی این سکو سنگ چین شده ساخته شده است . ابعاد این ایوان ۴٫۸۰ در ۱۶ متری می‌باشد، که با شیستان اصلی مسجد دارای بامی در یک سطح است . این ایوان در ضلع غربی، همانند خود مسجد، در مجزایی دارد . بر بالای این در ورودی سر دری با بافت گره چینی آجر وکاشی هست، که در آن عبارت : ( علی مدد ) نقش بسته شده است . علاوه بر این در ورودی، می توان از طریق محراب ودرهای جانبی آن یعنی از داخل شبستان مسجد، به این ایوان راه یافت .

در ضلع جنوبی این ایوان، شش ستون چوبی با سر ستون هایی دقیقا مشابه ستون وسر ستون‌های داخل شبستان تعبیه شده است، که بار سنگین شقف ایوان را به دوش میکشند . کف این ایوان تقریبا ۵۰ سانتی متر از کف شبستان اصلی مسجد پایین تر است، به همین دلیل ستون‌های آن نیز حدود نیم متر از ستون‌های داخلی شبستان بلند ترند . نکته قابل توجه در این ایوان، این ایست که برای پوشاندن سقف آن، از چوب‌های یک پارچه ای به طول تقریبا پنج متر استفاده شده است .

به علاوه برستون‌های چوبی در این قسمت، نر ده ای چوبی نیز با طرح ساده برای جلو گیری از پرت شدن افراد از ایوان به پایین، تعبیه شده است . کل این مجموعه ایوان، به جلوی مسجد نمایی بسیار دیدنی وزیبا بخشیده شده است . همین بافت جلویی مسجد آن را در میان مساجد کردستان متمایز کرده است .

در ضلع شرقی ایوان مقبرهٔ یکی از امامان جماعت مسجد به تام سید حکیم، قرار دارد . مردم برای تبرک وزیارت، هر روزه آنجا می روند.